Η μακρά πορεία της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών




Οι γυναίκες εκπροσωπούνται ελάχιστα στους πολιτικούς θεσμούς. Από το 1945, το παγκόσμιο ποσοστό των γυναικών στα Κοινοβούλια υπερτετραπλασιάστηκε: πέρασε από το 3% στο 14,6%. Ο αριθμός, όμως, αυτός, πολύ κατώτερος της πλήρους ισότητας, κρύβει πολλές ανομοιογένειες. Ο αγώνας μετ' εμποδίων που χρειάστηκε να κάνουν οι γυναίκες, εδώ και αιώνες, προκειμένου να αναγνωριστούν τα αστικά και πολιτικά τους δικαιώματα, απέχει πολύ από την ολοκλήρωση.
Τo πρώτο εμπόδιο, το οποίο έπρεπε να αντιμετωπίσουν οι γυναίκες -και το οποίο δεν έχουν όλες ξεπεράσει- αφορά την ανάδειξη τους σε ισότιμους πολίτες. Παρ' ότι η «καθολική ψηφοφορία» χρονολογείται, σε πολλές χώρες, από τον 18ο αιώνα, επεκτάθηκε στις γυναίκες μόνο πολλά χρόνια μετά
Οι Σκανδιναβικές και αγγλοσαξονικές χώρες έδωσαν το παράδειγμα, λίγο πριν και μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στα τέλη τns δεκαετίας του '20, οι γυναίκες απέκτησαν πρόσβαση στην πολιτική ισότητα σε όλη τη Βόρεια Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική (με εξαίρεση το Κεμπέκ), την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Στη δεκαετία του '30 ακολούθησαν και πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Στη Γαλλία, όμως, η Επανάσταση του 1789 και ο αστικός κώδικας του 1804 νομιμοποίησαν την αρχή της πολιτικής απο-μόνωση8 των γυναικών. Οι Γαλλίδες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου μόλις το 1944, παράλληλα με τις Βουλγάρες και τις Τζαμαϊκανές ,πολύ μετά τις Τουρκάλες.
Από τότε, μολονότι οι περισσότερες χώρες αναγνώρισαν τις γυναίκες το δικαίωμα του εκλέγειν αλλά και του εκλέγεσθαι, υπάρχουν ακόμα εξαιρέσεις: το 2002, οι γυναίκες του Κατάρ ψήφισαν πρώτη φορά, όμως σε πολλές χώρες του Περσικού Κόλπου δεν χαίρουν πάντα πολιτικών δικαιωμάτων. Ο στόχος της πολιτικής ισότητας με άνδρες απέχει πολύ από την επίτευξη του. Το 2000, οι γυναίκες σχημάτιζαν τη μισή κυβέρνηση μόνο σε μία χώρα: τη Σουηδία. Μόλις σε ελάχιστες ακόμη χώρες ξεπερνούσαν το φράγμα του 40% (Νορβηγία, Φιλανδία, Δανία, Νέα Ζηλανδία και Κολομβία).
Την 1η Ιουνίου 2002, οι γυναίκες συγκέντρωναν το 30% του κοινοβουλευτικού δυναμικού μόνο σε 12 χώρες, καθώς επίσης και στο Ευρωκοινοβούλιο. Με εξαίρεση τη Μέση Ανατολή, όπου η κοινοβουλευτική εκπροσώπηση των γυναικών παραμένει ισχνή, ή και ανύπαρκτη, παρατηρούμε σημαντικές διαφορές στο εσωτερικό ακόμη και της ίδιας περιοχής.
Παρόλο που το ποσοστό τους στο Κοινοβούλιο φτάνει το 30% στη Μοζαμβίκη και τη Νότιο Αφρική, στη Ζουαζηλάνδη είναι μόλις 3,1%. Στην Ευρώπη, ποικίλλει μεταξύ του 42,7% στη Σουηδία, του 12% στη Γαλλία και του 8,7% στην Ελλάδα.
Οι αντιθέσεις αυτές δεν προκύπτουν απαραίτητα από την ιστορία του δικαιώματος ψήφου και του φεμινισμού. Σχεδόν έναν αιώνα μετά την κατάκτηση του δικαιώματος ψήφου, το βρετανικό Κοινοβούλιο αποτελείται από γυναίκες μόνο κατά 18%. Αντίστροφα, χώρες που ξεκίνησαν με πολύ χαμηλά ποσοστά εκπροσώπησης, όπως η Ουγκάντα ή ο Ισημερινός, γνώρισαν ταχύτατη πρόοδο.
Ορισμένα κράτη (Ιρλανδία, Ισλανδία, αλλά και Ινδία, Πακιστάν, Φιλιππίνες) έβαλαν γυναίκες επικεφαλής της κυβέρνησης τους. Παρ' ότι χρήζει αποδείξεως το ότι η παρουσία των γυναικών στις θέσεις αυτές καταλήγει, υποχρεωτικά, στη βελτίωση της γυναικείας κατάστασης, το γεγονός αυτό δείχνει τη δυνατότητα ύπαρξης και άλλων μοντέλων. Συμβάλλει, λοιπόν, στην τροποποίηση συγχρόνου της εικόνας (και ενίοτε της πρακτικής) της πολιτικής και της εικόνας των γυναικών γενικότερα.
Το χάσμα και η εξέλιξη απορρέουν, εν μέρει, από το εκλογικό σύστημα (η απλή ή μεικτή αναλογική αντιπροσώπευση τείνει να αυξήσει τη θέση των γυναικών), αλλά και από την ύπαρξη ή μη νόμων που να επιτρέπουν στις γυναίκες να καλύψουν την καθυστέρηση αυτή. Σύμφωνα με το Ταμείο Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών για τη Γυναίκα (UNIFEM), υπάρχει ξεκάθαρη συσχέτιση μεταξύ των χωρών όπου η εκπροσώπηση των γυναικών είναι η υψηλότερη και εκείνων των χωρών που έχουν καθορίσει ποσοστώσεις. Στην Ανατολική Ευρώπη και τη Μογγολία, η εξάλειψη των ποσοστώσεων, μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού συστήματος, προκάλεσε δραματική μείωση του αριθμού των εδρών τις οποίες κατείχαν γυναίκες στο Κοινοβούλιο. Το Μάρτιο του 2000, πάνω από 25 χώρες υιοθέτησαν ένα καθεστώς, το οποίο προορίζει από το 20% έως το 30% των εδρών για τις γυναίκες. Στη Γαλλία, από το 1999, ο νόμος ενθαρρύνει τα πολιτικά κόμματα να παρουσιάζουν στις εκλογές ίσο αριθμό ανδρών και γυναικών υποψηφίων.
Όμως, κατά τη διάρκεια των βουλευτικών εκλογών ίου 2002, τα μεγάλα κόμματα προτίμησαν να υποστούν οικονομικές κυρώσεις, παρά να συμμορφωθούν με αυτόν τον κανόνα ισότητας. Στην Ελλάδα, από το 2001 ισχύει η ποσόστωση ίου 1/3 για την παρουσία (και μόνο) των γυναικών στα ψηφοδέλτια μόνο στις εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση Α' και Β' βαθμού.
«Διακοινοβουλευτική Ένωση:
www.ipu.org/iss-e/women.htm
@ Ταμείο Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών για τη Γυναίκα:
www.unifem.org
@ Στατιστικά της Παγκόσμιας Τράπεζας:
www.worldbank.org/gender
@ International Institute for Democracy and Electoral Assistance (IDEA) -Gender and Political Participation:
www.idea.int/gender/index.htm
@ Στοιχεία για τις γυναίκες στην Ευρωπαϊκή Ενωση:
www.db-decision.de/index_E.htm
@ Ελληνική Γενική Γραμματεία Ισότητας
www.isotita.gr
@ Ελληνικό Κέντρο Ερευνών για θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ) www.kethi.gr