ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΕΙΔΩΝ
ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ ΠΑΝΙΔΑ
ΜΕΛΗ ΟΜΑΔΑΣ: Μάμα Θεοδώρα, Λουκάς Τσαμπάνης, Σταυρούλα Αλεξίου, Τάσος Σαββάκης, Καρατζιά Χρύσα, Γερογιάννη Ελένη.
Λόγω των κλιματολογικών συνθηκών, που επικρατούν στην περιοχή των Πρεσπών, παρατηρείται μεγάλη ποικιλία ζωής. Από την πλούσια πανίδα, παρουσιάζονται 17 είδη ψαριών. Από αυτά, πιο γνωστά, είναι: οι μπράνες, οι πέστροφες, τα χέλια και τα γριβάδια. Από τα 15 είδη αμφιβίων που υπάρχουν στην Ελλάδα, τα 11 ζουν στις Πρέσπες. Από τα 270 είδη πουλιών, τα 140 φωλιάζουν μόνιμα στις Πρέσπες, ενώ τα 105 είναι αποδημητικά. Στις Πρέσπες απαντώνται περίπου 45 είδη θηλαστικών από τα οποία μερικά είναι από τα πιο σπάνια στην Ευρώπη. Τέλος στις Πρέσπες απαντώνται 21 είδη ερπετών.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΩΝ ΨΑΡΙΩΝ ΣΤΙΣ ΠΡΕΣΠΕΣ
α) Πέστροφα: Είναι ενδημικό είδος (βρίσκεται στην περιοχή της Μεγάλης Πρέσπας) (αποκλειστικά). Είναι δείκτης καθαρού νερού και ο αριθμός της συνεχώς ελαττώνεται, γιατί έχουν δημιουργηθεί αναβαθμίδες για την άρδευση των καλλιεργειών και έτσι δυσκολεύεται να ανέβει στο ποτάμι του Αγίου Γερμανού, όπου και γεννάει. Οι ψαράδες πιάνουν το πολύ μία πέστροφα το μήνα.
β) Γριβάδι: Ξεπερνάει το 1 m σε μήκος. Το βάρος του φτάνει τα 25 κιλά. Λέγεται αλλιώς και Κυπρινός.
γ) Χέλι: Αναπαράγεται στη θάλασσα των Σαργασσών (στην Καραϊβική). Το χέλι μαρτυρεί τη σύνδεση της λίμνης με τη λίμνη Οχρίδα (Βουλγαρία) που χύνεται στην Αδριατική, μέσω υπόγειων ρευμάτων.
δ) Μπράνα: Ενδημικό είδος, και απ’ τα παλιά ψάρια, που κατοικούν στη Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα. Φτάνει σε μήκος τα 30 cm και ζει σε μεγάλο βάθος.
ε) Τσιρόνι: Μπορεί να φτάσει σε ηλικία 7 χρονών και αποτελεί την κύρια τροφή των Πελεκάνων και των Κορμοράνων. Τρέφεται με φυτοπλαγκτόν.
στ) Τσιρονάκι: Ψάρι μικρότερο απ’ το τσιρόνι. Δεν είναι αλιεύσιμο.
ζ) Πεταλούδα: Είναι νεοεισαγόμενο είδος και απειλεί την ευστάθεια του οικοσυστήματος, γιατί δεν έχει φυσικούς εχθρούς. Έχει χρώμα κιτρινωπό και αναπαράγεται πολύ γρήγορα. Δεν είναι αλιεύσιμο.
Σημαντικά επίσης είναι τα εξής ψάρια: κέφαλος, γλίνι, ψευτορασμόρα, σκουμπούζι, πλατίκα κ.ά.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΩΝ ΖΩΩΝ
α) Βίδρα: Ζώο μεγαλύτερο της γάτας. Είναι δείκτης καθαρού νερού. Ζει σε λίμνες και ποτάμια και είναι θηλαστικό.
β) Νάνες αγελάδες: Χαρακτηριστικό είδος αγελάδων στην περιοχή των Πρεσπών. Έχει μικρά κέρατα (κατηγορία βραχυκεράτων). Είναι μονόχρωμες, λιγότερο αποδοτικές απ’ τις κοινές αγελάδες, όμως αντέχουν στις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής, χωρίς τη χρήση φαρμάκων.
γ) Αλεπού-αρκούδα-λύκος: Είναι σπάνια είδη θηλαστικών που ζουν στην περιοχή των Πρεσπών.
Άλλα ζώα είναι τα αγριογούρουνα, το ζαρκάδι κ.ά.
ΠΤΗΝΑ
1) Πελεκάνοι: Χωρίζονται στους Ροδοπελεκάνους και στους Αργυροπελεκάνους. Φωλιάζουν μόνο στις Πρέσπες 200-300 ζευγάρια. Οι Ροδοπελεκάνοι έχουν μια πλατιά, κατάμαυρη λωρίδα στο πίσω μέρος των φτερών τους, η «σακούλα» του ράμφους τους είναι κίτρινη και έχουν ρόδινο χρώμα. Οι Αργυροπελεκάνοι έχουν πορτοκαλοκόκκινη «σακούλα» ενώ είναι λευκοί. Οι Ροδοπελεκάνοι είναι μικρότεροι σε μέγεθος από τους Αργυροπελεκάνους. Επίσης οι Ροδοπελεκάνοι έχουν ίσιο τρίχωμα σε σχέση με τους Αργυροπελεκάνους, μια «αναμαλλιασμένη» τούφα στο κεφάλι τους. Οι Ροδοπελεκάνοι το χειμώνα ξεχειμωνιάζουν στη λίμνη Κερώνη. Υπάρχουν συνολικά 17 είδη πελεκάνων στον κόσμο, απ’ τα οποία 2 που ζουν στην Ευρώπη βρίσκονται μόνο στην Ελλάδα. Και τα 2 είδη των πελεκάνων φωλιάζουν δίπλα - δίπλα σε φωλιές που κατασκευάζουν από καλάμια, σε ρηχά και απρόσιτα μέρη της λίμνης. Γεννούν τα αυγά τους, απ’ το Φεβρουάριο ως το Μάιο. Κάθε θηλυκιά γεννάει από 1-3 αυγά. Ο πελεκάνος ζυγίζει 10-12 κιλά.
2) Κορμοράνοι: Είναι μαύροι σ’ όλο τους το σώμα εκτός απ’ το κεφάλι. Συγκεκριμένα, στα μάγουλα και κάτω απ’ το ράμφος έχει χρώμα λευκό. Όταν οι πελεκάνοι δεν ψαρεύουν στα ρηχά, πηγαίνουν στα βαθιά, όπου συνεργάζονται με τους κορμοράνους, για την απόκτηση της τροφής τους. Ο κορμοράνος φωλιάζει σε αποικίες, μαζί με ερωδιούς, χαλκόκοτες, λαγγόνες κ.ά. Προτιμούν τις περιοχές με πυκνή βλάστηση. Είναι μεταναστευτικό και ψαροφάγο είδος.
3) Λαγγόνες: Είναι συγγενικό είδος με τους κορμοράνους, αλλά είναι μικρότερες στο μέγεθος. Το χρώμα τους είναι μαύρο (ολόμαυρες). Φωλιάζουν μόνο στην Ελλάδα, μαζί με τους ερωδιούς στους καλαμιώνες της λίμνης Πρέσπας. Είναι ψαροφάγο πουλί και αναζητεί τη λεία του στα ρηχά νερά.
4) Αργυροτσικνιάδες: Είναι ένα είδος ερωδιού, το χρώμα του είναι λευκό, ενώ είναι ψαροφάγο πουλί. Στο ψάρεμα συνήθως ακολουθεί κοπάδια κορμοράνων. Ο πληθυσμός τους αυξάνεται συνεχώς, ενώ φωλιάζει και σε άλλους υγροβιότοπους στην Ελλάδα.
Στις Πρέσπες υπάρχουν 6 είδη ερωδιών. Αυτά είναι: Αργυροτσικνιάδες, σταχτοτσικνιάδες, λευκοτσικνιάδες, πορφυροτσικνιάδες κ.ά. Επίσης φωλιάζουν πάπιες, σταχτόχηνες, χουλιαρομύτες, χαλκόκοτες και παπαδίτσες.
ΕΡΠΕΤΑ
Τα ερπετά που παρουσιάζονται στην περιοχή των Πρεσπών, είναι κυρίως φίδια. Υπάρχουν όμως πολλά είδη σαύρας, όπως επίσης σαλαμάνδρες.
1) Οχιά: Η οχιά, είναι το πιο επικίνδυνο φίδι. Έχει κίτρινο κεφάλι, ζικ-ζακ στο δέρμα της και μήκος περίπου 1 m.
2) Τα νερόφιδα είναι ακίνδυνα και κολυμπούν με το κεφάλι έξω απ’ το νερό. Φοβούνται πολύ, έτσι όταν παρουσιαστεί κίνδυνος τρέχουν προς το νερό.
ΑΜΦΙΒΙΑ
Βάτραχοι, σαλαμάνδρες, φρύνοι, πιλοβάτες, τρίτονες κ.τ.λ. Συνολικά υπάρχουν 15 είδη.
ΧΛΩΡΙΔΑ
Χλωρίδα είναι το σύνολο των φυτών, που υπάρχουν σε μια περιοχή. Στην Πρέσπα υπάρχουν 1500 είδη φυτών, αριθμός πολύ μεγάλος αν δούμε ότι στην Ελλάδα υπάρχουν 6.500 είδη. Τα βουνοκυπάρισσα ή κέδρα είναι 400 χρόνων. Ανάμεσα σ’ αυτά υπάρχουν και πολλά σπάνια είδη όπως το ενδημικό αγκαθάκι κενταύρια, η φελίπια ενδημικός μύκητας των δέντρων και η Σημίδα δέντρο το οποίο μοιάζει πολύ με τη Λεύκα μόνο που είναι πιο άσπρο.
Η χλωρίδα της περιοχής χωρίζεται σε ζώνες:
1) Υγρότοπος: Η ζώνη αυτή περιλαμβάνει τις λίμνες και τα υγρά λιβάδια. Εδώ συναντάμε καλάμια, νούφαρα κίτρινα και άσπρα, ίριδα των βάλτων (ή κρίνος των νερών) και ρογούδια. Αυτά τα φυτά τα συναντάμε μόνο στη μικρή Πρέσπα, όπου τα νερά είναι ρηχά και γίνεται εύκολα φωτοσύνθεση. Τα ζώα που ζουν σ’ αυτή την περιοχή είναι κυρίως ψάρια και αμφίβια.
2) Αγροτική ζώνη: Αποτελείται από τις γεωργικές εκτάσεις, τα λιβάδια χορτονομής για την κτηνοτροφία και αρδευτικό δίκτυο. Τα φυτά της περιοχής είναι νάρκισσοι (οι οποίοι δε βλασταίνουν πια στην Ελλάδα), ορχιδέες και ραδίκια.
3) Ενδιάμεση ζώνη μεταξύ καλλιεργειών και δάσους: Σ’ αυτή την περιοχή υπάρχουν μόνο θάμνοι.
4) Δασικές διαπλάσεις:
Οστριά-γαύρος: Είναι τα ίδια δέντρα και διαφέρουν μόνο στον καρπό.
Κέδρος: Είναι θάμνοι με σκούρο πράσινο χρώμα.
Στην περιοχή των Ψαράδων, οι άνθρωποι τους άφησαν να αναπτυχθούν και τώρα, ύστερα από δεκάδες χρόνια έχουν γίνει δέντρα στο ύψος των πεύκων. Η ηλικία των δέντρων σ’ εκείνη την περιοχή είναι πάνω από 400 χρόνια.
Ακόμα υπάρχουν: Οξιές, βελανιδιές, λίγα έλατα, πυξός.
5) Υπό αλπικοί θαμνότοποι και υπό αλπικά λιβάδια: Παρουσιάζονται σε υψόμετρο 1600-1700 m
6) Αλπικά λιβάδια: Βρίσκονται σε υψόμετρο πάνω από 1800 m. Εκεί υπάρχουν, μόνο ψυχροανθεκτικά αγροστώδη.
Στα δάση των Πρεσπών υπάρχουν λίγες πυρκαγιές. Η τελευταία μεγάλη πυρκαγιά έγινε το 1989.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΑΝΙΔΑΣ & ΧΛΩΡΙΔΑΣ
Κόντρα πελεκάνων - ψαράδων: Οι ψαράδες αποδίδουν τη μείωση των αλιευμάτων τους στους πελεκάνους, γι’ αυτό σε κάθε ευκαιρία τους σκοτώνουν. Ιδιαίτερα θεωρούν ότι τρώνε τα γριβάδια, από τα λίγα ψάρια της λίμνης που τρώνε οι άνθρωποι. Ο πελεκάνος όμως, ένα πουλί 10-12 κιλών δεν μπορεί να φάει το γριβάδι, που είναι πολλές φορές βαρύτερό του, αλλά αρέσκεται στα μικρά ψάρια, όπως τα τσιρονάκια που δεν ψαρεύουν οι ψαράδες.
Υγρά λιβάδια: Οι νάνες αγελάδες τρέφονται με τα καλάμια της λίμνης. Έτσι εκεί που βρίσκονται τα καλάμια ανεβαίνει το νερό και δημιουργούνται υγρά λιβάδια. Στα λιβάδια αυτά τα νερά είναι χαμηλά και ζεστά και εκεί γεννούν τα γριβάδια τ’ αυγά τους. Οι χωρικοί όμως κατά τη δεκαετία ’60 προσπάθησαν να σκοτώσουν τις νάνες αγελάδες και να τις αντικαταστήσουν με τις κοινές, που ήταν πιο αποδοτικές. Οι κοινές όμως αγελάδες δεν μπορούσαν να επιβιώσουν στο κλίμα της περιοχής και χρειαζόντουσαν φάρμακα. Επιπλέον δεν έτρωγαν τα καλάμια των βάλτων κι έτσι δε δημιουργούν πια υγρά λιβάδια και το γριβάδι δεν μπορούσε ν’ αναπαραχθεί γι’ αυτό και ελαττώθηκε.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται το φαινόμενο να κατεβαίνει η στάθμη της λίμνης κάθε χρόνο. Αυτό μάλλον οφείλεται στο γεγονός ότι η Μεγάλη Πρέσπα επικοινωνεί με τη λίμνη Οχρίδα της Βουλγαρίας μέσω υπόγειων ρευμάτων, που είναι 160 m χαμηλότερη από τη Μεγάλη Πρέσπα. Ένας τοπικός θρύλος λέει ότι τα νερά της λίμνης κατεβαίνουν σε περίοδο ειρήνης, ενώ ανεβαίνει όταν υπάρχει πόλεμος. Αξιοσημείωτο είναι ότι το 1991 όταν γινόταν ο Περσικός πόλεμος, τα νερά της λίμνης ανέβηκαν, όπως και φέτος 1-20 m.